Rơ Chăm Phiang là cô gái dân tộc Ba Na . Quê cô ở xã Ya Pnon , huyện Đức Cơ - Gia Lai . Năm 13 tuổi , nhờ có giọng hát trong trẻo , cao vút , Rơ Chăm Phiang được tuyển vào Đoàn Văn công Quân giải phóng Tây Nguyên . Khi vào Văn công Quân giải phóng Tây Nguyên Rơ Chăm Phiang còn không biết chữ , nhưng nhờ chăm chỉ học tập , luyện rèn Rơ Chăm Phiang giờ đã trở thành giảng viên Trường Đại học Văn hoá nghệ thuật Quân đội . Tiếng hát của cô không chỉ nổi tiếng ở trong nước mà còn nổi tiếng trên thế giới . Một vinh dự lớn đến với Rơ Chăm Phiang và đoàn Văn công Quân giải phóng Tây Nguyên , ngày 12/8/2019 , Rơ Chăm Phiang đã được Chủ tịch nước phong tặng danh hiệu cao quý Nghệ sỹ nhân dân . Đây là diễn viên đầu tiên của Đoàn Văn công Quân giải phóng Tây Nguyên được nhận danh hiệu này . Nhân dịp Rơ Chăm Phiang được phong tặng danh hiệu Nghệ sỹ nhân dân , trang Lính Tây Nguyên xin giới thiệu cùng bạn đọc bài : RƠ CHĂM PHIANG - CON CHIM CHƠ RAO VẪN HÁT của Lê Tuấn Lộc
RƠ CHĂM PHIANG – CHIM CHƠ RAO VẪN HÁT.
Lê Tuấn Lộc
Tuổi thơ và chiến tranh
Rơ Chăm Phiang tâm sự: Em quê ở xã Ya Pnon, huyện Đức Cơ, tỉnh Gia Lai, gần biên giới Campuchia. Buôn làng của em cũng giáp ranh Campuchia. Em thuộc dân tộc Jơ Gia. Từ bé cho đến khi 10 tuổi em sống ở đấy.
Tây Nguyên của em rất đẹp. Mùa mưa, lúc còn bé, em hay đi chăn trâu trong rừng già. Chiều chiều đi qua suối, nước trong vắt va vào đá trắng xóa. Bọn em vẫn kéo nhau đi xúc cá dưới suối rồi đốt lửa nướng ăn. Sau mỗi ngày mưa, nấm rừng mọc trắng cả bờ suối. Những túi nấm hái về, nấu canh rau rừng ăn ngon lắm, vị ngon mà 50 năm qua em chưa được nếm lại.
Rơ Chăm Phiang kể: Cái Tết đầu tiên ở Thủ đô, mỗi mình em ở lại khu tập thể nhà trường. Hai năm trời xa Tây Nguyên, em không có liên lạc gì với gia đình và gia đình em cũng không có cách nào liên lạc được với em.
Bố em hoạt động trong Ban Tuyên huấn của huyện. Nhà nghèo, bố đi hoạt động cách mạng biền biệt suốt năm. Để nuôi sống mẹ và các em, em phải đi làm nhiều mới có được cơm ăn. Cuộc sống thời đó khổ lắm, cơm phải độn với sắn khoai, nhưng em vẫn thích hát dân ca Gia Rai.
Ở làng em có một anh cũng đi văn nghệ của huyện. Anh ấy bảo bây giờ ở buôn làng mình có em và hai người nữa biết hát bằng tiếng địa phương (tiếng Gia Rai). Rơ Chăm Phiang cố gắng đi hát trong buôn để phục vụ các anh du kích địa phương và bộ đội. Nghe kể, em thích lắm. Nhưng lúc đó, em khoảng 9, 10 tuổi biết gì đâu. Tuổi đó em còn không được đi học. Em chỉ học tranh thủ thôi. Buổi tối học 1-2 tiếng những bài dân ca Gia Rai để biết chữ. Những bài hát dân ca đầu đời mà các anh chị trong buôn dạy em như là định mệnh gắn cuộc đời em với nghiệp ca hát.
Biết em hát hay, các chú tuyển em lên huyện tham gia đội văn nghệ của huyện. Từ văn nghệ của xã, em thấy rất vinh dự được hát ở các địa phương phục vụ cho du kích ở buôn làng để động viên dân làng đi đánh Mỹ Ngụy. Buổi tối đi hát cho du kích, ban ngày em về nấu cơm cho đội văn nghệ của huyện. Thực ra, nấu cơm còn vất vả hơn cả đi làm rẫy. Nấu cơm thì phải đi giã gạo, đi hái măng rừng, thái củ sắn để trộn với cơm cho mọi người kịp ăn buổi trưa. Mà phải làm rất gấp, nấu ăn kịp trước 12 giờ cho 15 người, chỉ một mình em. Nhưng em rất vui.
Em nhớ mãi năm 1972, em với một con bé bằng tuổi em và một anh nữa đi hái rau rừng. Xong xuôi, đang trên đường về đơn vị đóng quân để nấu cơm thì gặp lính ngụy đã phục hai bên đường, sau các cây dạ, cây chuối. Anh lớn nhất đi trước, tay đeo đồng hồ, vai có đeo cái đài radio con lủng lẳng va vào dây lưng phát tiếng lách cách nên lộ. Địch nổ súng. Ba người chạy ngược lại. Súng địch bắn phạt đổ hết những cây sắn, cây chuối, mía hai bên đường. Anh con trai bị trúng đạn, may có du kích nổ súng yểm trợ, nên địch sợ không dám đuổi. Anh bạn bị thương nặng được du kích ra cõng về. Hai đứa con gái bọn em nhảy tùm xuống đầm lầy bơi sang bên kia bờ là đất của mình. Đó là kỷ niệm đầu tiên em tiếp xúc với súng đạn.
Một lần khác, em và một cô bé đang nấu cơm trưa, khói bốc lên, bị lộ. Địch báo cho 4-5 máy bay trực thăng kéo đến. Chúng em vội chạy ra đầm lầy. Đầm lầy rộng mênh mông, xung quanh bờ đầm toàn rừng già. Máy bay vây lấy bọn em, hạ thấp dần. Em nhìn rõ lính Mỹ trên cửa trực thăng. Có anh bộ đội ở gần đó, chạy ra cứu bọn em. Khi máy bay đến gần, anh dìm đầu bọn em xuống nước hoặc phủ lục bình lên mặt. Máy bay đi lại nhô lên thở. Thoát sang bờ bên kia, hai đứa chui vào một cái hầm trú ẩn trên mặt đất. Anh bộ đội la lớn: vào hầm là chết! Anh lôi bọn em ra xa. Vừa lúc máy bay đến thấy hầm, lính địch ném lựu đạn, cửa hầm vỡ hoác. Đó là lần thứ hai em chứng kiến bom đạn trực tiếp.
Tây Nguyên của em rất đẹp. Mùa mưa, lúc còn bé, em hay đi chăn trâu trong rừng già. Chiều chiều đi qua suối, nước trong vắt va vào đá trắng xóa. Bọn em vẫn kéo nhau đi xúc cá dưới suối rồi đốt lửa nướng ăn. Sau mỗi ngày mưa, nấm rừng mọc trắng cả bờ suối. Những túi nấm hái về, nấu canh rau rừng ăn ngon lắm, vị ngon mà 50 năm qua em chưa được nếm lại.
Rơ Chăm Phiang kể: Cái Tết đầu tiên ở Thủ đô, mỗi mình em ở lại khu tập thể nhà trường. Hai năm trời xa Tây Nguyên, em không có liên lạc gì với gia đình và gia đình em cũng không có cách nào liên lạc được với em.
Bố em hoạt động trong Ban Tuyên huấn của huyện. Nhà nghèo, bố đi hoạt động cách mạng biền biệt suốt năm. Để nuôi sống mẹ và các em, em phải đi làm nhiều mới có được cơm ăn. Cuộc sống thời đó khổ lắm, cơm phải độn với sắn khoai, nhưng em vẫn thích hát dân ca Gia Rai.
Ở làng em có một anh cũng đi văn nghệ của huyện. Anh ấy bảo bây giờ ở buôn làng mình có em và hai người nữa biết hát bằng tiếng địa phương (tiếng Gia Rai). Rơ Chăm Phiang cố gắng đi hát trong buôn để phục vụ các anh du kích địa phương và bộ đội. Nghe kể, em thích lắm. Nhưng lúc đó, em khoảng 9, 10 tuổi biết gì đâu. Tuổi đó em còn không được đi học. Em chỉ học tranh thủ thôi. Buổi tối học 1-2 tiếng những bài dân ca Gia Rai để biết chữ. Những bài hát dân ca đầu đời mà các anh chị trong buôn dạy em như là định mệnh gắn cuộc đời em với nghiệp ca hát.
Biết em hát hay, các chú tuyển em lên huyện tham gia đội văn nghệ của huyện. Từ văn nghệ của xã, em thấy rất vinh dự được hát ở các địa phương phục vụ cho du kích ở buôn làng để động viên dân làng đi đánh Mỹ Ngụy. Buổi tối đi hát cho du kích, ban ngày em về nấu cơm cho đội văn nghệ của huyện. Thực ra, nấu cơm còn vất vả hơn cả đi làm rẫy. Nấu cơm thì phải đi giã gạo, đi hái măng rừng, thái củ sắn để trộn với cơm cho mọi người kịp ăn buổi trưa. Mà phải làm rất gấp, nấu ăn kịp trước 12 giờ cho 15 người, chỉ một mình em. Nhưng em rất vui.
Em nhớ mãi năm 1972, em với một con bé bằng tuổi em và một anh nữa đi hái rau rừng. Xong xuôi, đang trên đường về đơn vị đóng quân để nấu cơm thì gặp lính ngụy đã phục hai bên đường, sau các cây dạ, cây chuối. Anh lớn nhất đi trước, tay đeo đồng hồ, vai có đeo cái đài radio con lủng lẳng va vào dây lưng phát tiếng lách cách nên lộ. Địch nổ súng. Ba người chạy ngược lại. Súng địch bắn phạt đổ hết những cây sắn, cây chuối, mía hai bên đường. Anh con trai bị trúng đạn, may có du kích nổ súng yểm trợ, nên địch sợ không dám đuổi. Anh bạn bị thương nặng được du kích ra cõng về. Hai đứa con gái bọn em nhảy tùm xuống đầm lầy bơi sang bên kia bờ là đất của mình. Đó là kỷ niệm đầu tiên em tiếp xúc với súng đạn.
Một lần khác, em và một cô bé đang nấu cơm trưa, khói bốc lên, bị lộ. Địch báo cho 4-5 máy bay trực thăng kéo đến. Chúng em vội chạy ra đầm lầy. Đầm lầy rộng mênh mông, xung quanh bờ đầm toàn rừng già. Máy bay vây lấy bọn em, hạ thấp dần. Em nhìn rõ lính Mỹ trên cửa trực thăng. Có anh bộ đội ở gần đó, chạy ra cứu bọn em. Khi máy bay đến gần, anh dìm đầu bọn em xuống nước hoặc phủ lục bình lên mặt. Máy bay đi lại nhô lên thở. Thoát sang bờ bên kia, hai đứa chui vào một cái hầm trú ẩn trên mặt đất. Anh bộ đội la lớn: vào hầm là chết! Anh lôi bọn em ra xa. Vừa lúc máy bay đến thấy hầm, lính địch ném lựu đạn, cửa hầm vỡ hoác. Đó là lần thứ hai em chứng kiến bom đạn trực tiếp.
Ca hát như là định mệnh
Một lần Rơ Chăm Phiang cùng đội văn nghệ của Gia Lai về dự hội diễn Văn nghệ ở Mặt trận Tây Nguyên . Phát hiện Rơ Chăm Phiang có giọng hát trong trẻo , cao vút , cao đến mức hiếm có thế là Văn công Quân giải phóng Tây Nguyên quyết định tuyển chọn cô . Suốt 3 năm cùng Đoàn đi ra các trận địa chốt , các đơn vị , các bệnh viện ở tuyến trước phục vụ , giọng hát của Rơ Chăm Phiang đã để lại những ấn tượng sâu sắc trong lòng những người lính Tây Nguyên . Tháng 9/1975 , đoàn Văn công quân giải phóng Tây Nguyên sát nhập vào đoàn Văn công Quân khu 5 . Tưởng sẽ ở lại Đà Nẵng, nhưng chỉ hai năm sau, trường Cao đẳng Văn hóa nghệ thuật Quân đội vào tuyển sinh, cô giáo Hồ Mậu La tuyển Rơ Chăm Phiang. Cô bảo: Rơ Chăm Phiang có giọng trong, cao và tỏ rõ năng khiếu. Nhưng cô cũng lo: giọng hát đẹp quá nhưng không biết có thành nghệ sỹ giỏi không vì thấy gầy quá (lúc đó chỉ có 37 cân), lại còn nói tiếng Kinh không sõi, văn hóa lại rất thấp . Lúc đó Rơ Chăm Phiang mới 17 tuổi, lại vác balô lên đường ra Thủ đô.
Rơ Chăm Phiang kể tiếp: cái Tết đầu tiên ở Thủ đỏ, mỗi mình em ở lại khu tập thể. Hai năm trời xa Tây Nguyên, em không có liên lạc gì với gia đình và gia đình em cũng không có cách nào liên lạc được với em. Gia đình em nghĩ, có khi em không còn sống nữa vì chiến tranh khóc liệt quá. Em ăn Tết một mình ở Hà Nội, trong nhà tập thể quân đội rất vắng vẻ và buồn. Nhưng em có bản lĩnh sống tự lập, không phụ thuộc vào ai cả từ lâu rồi nên em chịu được.
Rơ Chăm Phiang kể tiếp: cái Tết đầu tiên ở Thủ đỏ, mỗi mình em ở lại khu tập thể. Hai năm trời xa Tây Nguyên, em không có liên lạc gì với gia đình và gia đình em cũng không có cách nào liên lạc được với em. Gia đình em nghĩ, có khi em không còn sống nữa vì chiến tranh khóc liệt quá. Em ăn Tết một mình ở Hà Nội, trong nhà tập thể quân đội rất vắng vẻ và buồn. Nhưng em có bản lĩnh sống tự lập, không phụ thuộc vào ai cả từ lâu rồi nên em chịu được.
Con chim Chơ Rao bay ra thế giới
Lần đầu tiên Rơ Chăm Phiang thi một cuộc thi lớn do Bộ Văn hóa tổ chức. Hồi đó, ca sỹ Quang Thọ cũng thi. Hai người cùng được giải nhất. Sau lần đó, cô được cử đi thi quốc tế ở Nga, gồm 27 nước tham dự, được giải ba. Khi đó, cô đang học trung cấp thanh nhạc năm thứ hai. Ở Mát-xcơ-va, cô được thanh niên Nga đứng hai bên đường phố chào đón. Nhiều người Nga gọi tên cô chúc mừng. Rơ Chăm Phiang ngỡ ngàng...
Rơ Chăm Phiang kể: Một lần, cô đang học đại học, được đi biểu diễn ở Nhà hát Lớn Hà Nội. Cô hát một bài hát nhạc cổ điển của Mô-za. Một nhà ngoại giao Thụy Điển hỏi phiên dịch: ca sỹ Việt Nam có được học ở nước ngoài không mà hát tiếng nước ngoài rõ và hay thế? Cô phiên dịch bảo, cô ca sỹ ấy là sinh viên, học trong nước thôi. Ông ấy lên sân khấu bắt tay, tặng hoa Rơ Chăm Phiang và nói rất khâm phục em hát được tiếng Ý, Đức, Nga. Vì rất mến mộ em, nên hàng tháng có chương trình ca nhạc mà em biểu diễn, ông ấy đều đi xem.
Rơ Chăm Phiang được phong Nghệ sỹ Ưu tú từ năm 1997. Với nhiều thành tích đã đạt được : ba giải quốc tế đều là giải lớn, 10 giải nhất trong các cuộc thi trong nước và những cống hiến phục vụ bộ đội và nhân dân trong những năm chống Mỹ cứu nước , ngày 12/8/2019 Rơ Chăm Phiang đã được Chủ tịch nước ký quyết định phong tặng Nghệ sỹ nhân dân .
Rơ Chăm Phiang giở cho tôi xem những tấm huy chương vàng, những bằng chứng nhận giải thưởng quốc tế, quyết định công nhận bằng thạc sỹ nghệ thuật, rồi những tấm ảnh của người nghệ sỹ một thời vàng son. Chị đang có ý định sẽ làm tiếp đĩa DVD để kỷ niệm cuộc đời ca hát tươi đẹp của chị. Tôi vui mừng nhận ra: Ngọn lửa Rơ Chăm Phiang vẫn cháy.
Rơ Chăm Phiang kể: Một lần, cô đang học đại học, được đi biểu diễn ở Nhà hát Lớn Hà Nội. Cô hát một bài hát nhạc cổ điển của Mô-za. Một nhà ngoại giao Thụy Điển hỏi phiên dịch: ca sỹ Việt Nam có được học ở nước ngoài không mà hát tiếng nước ngoài rõ và hay thế? Cô phiên dịch bảo, cô ca sỹ ấy là sinh viên, học trong nước thôi. Ông ấy lên sân khấu bắt tay, tặng hoa Rơ Chăm Phiang và nói rất khâm phục em hát được tiếng Ý, Đức, Nga. Vì rất mến mộ em, nên hàng tháng có chương trình ca nhạc mà em biểu diễn, ông ấy đều đi xem.
Rơ Chăm Phiang được phong Nghệ sỹ Ưu tú từ năm 1997. Với nhiều thành tích đã đạt được : ba giải quốc tế đều là giải lớn, 10 giải nhất trong các cuộc thi trong nước và những cống hiến phục vụ bộ đội và nhân dân trong những năm chống Mỹ cứu nước , ngày 12/8/2019 Rơ Chăm Phiang đã được Chủ tịch nước ký quyết định phong tặng Nghệ sỹ nhân dân .
Rơ Chăm Phiang giở cho tôi xem những tấm huy chương vàng, những bằng chứng nhận giải thưởng quốc tế, quyết định công nhận bằng thạc sỹ nghệ thuật, rồi những tấm ảnh của người nghệ sỹ một thời vàng son. Chị đang có ý định sẽ làm tiếp đĩa DVD để kỷ niệm cuộc đời ca hát tươi đẹp của chị. Tôi vui mừng nhận ra: Ngọn lửa Rơ Chăm Phiang vẫn cháy.
Hà Nội, Xuân Ất Mùi 2/01/2015
 |
| Rơ Chăm Phiang nhận hoa chúc mừng nhân dịp chị được Nhà nước phong tặng danh hiệu Nghệ sỹ nhân dân. Rơ Chăm Phiang đứng bên phải |
